बुकर पुरस्कार विजेत्यांची यादी

Complete List of List of Booker Prize Winners

बुकर पारितोषिकांवरील प्रश्न आणि त्यांचे विजेते चालू घडामोडी आणि सामान्य जागरूकता विभागाचा एक महत्त्वाचा भाग बनतात.

बुकर पुरस्कार

हा ब्रिटनचा सर्वोच्च साहित्य पुरस्कार आहे. हे संपूर्ण इंग्रजी भाषेत आणि युनायटेड किंगडम (यूके) कादंबरीत दिले आहे. हा पुरस्कार कोणत्याही देशातील लेखकाने लिहिलेल्या कादंबरीला दिला जाऊ शकतो. हा पुरस्कार दरवर्षी दिला जातो.

विजेत्याला £60,000 तसेच निवडलेल्या सहा लेखकांपैकी प्रत्येकाला £2,500 दिले जातात. विजेते आणि निवडलेले लेखक या दोघांनाही जागतिक वाचकसंख्या तसेच पुस्तकांच्या विक्रीत नाट्यमय वाढीची हमी दिली जाते.

बुकर पुरस्कार – मुख्य तथ्ये

• फिक्शनसाठीचा बुकर पुरस्कार पूर्वी बुकर-मॅककॉनेल पुरस्कार (1969-2001) आणि मॅन बुकर पुरस्कार (2002-2019) म्हणून ओळखला जात असे. 1969 मध्ये पहिल्यांदा हा पुरस्कार देण्यात आला होता.
• समकालीन कथांचे वाचन आणि चर्चा उत्तेजित करणे हा त्याचा उद्देश होता
• 1970 मध्ये, बर्निस रुबेन्स या निर्वाचित सदस्यासाठी बुकर पुरस्कार जिंकणारी पहिली महिला ठरली.
• बुकर पुरस्काराचे धाकटे भावंड म्हणजे आंतरराष्ट्रीय बुकर पारितोषिक जे अनुवादातील काल्पनिक साहित्यासाठी दिले जाते.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार

आंतरराष्ट्रीय बुकर पारितोषिक (पूर्वी मॅन बुकर इंटरनॅशनल प्राइज म्हणून ओळखले जाणारे) दरवर्षी एका पुस्तकासाठी दिले जाते, इंग्रजीमध्ये अनुवादित आणि यूके किंवा आयर्लंडमध्ये प्रकाशित. अनुवादकांचे महत्त्वपूर्ण कार्य साजरे केले जाते.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पारितोषिक – मुख्य तथ्ये

• इंटरनॅशनल बुकर प्राइज पूर्वी द मॅन बुकर इंटरनॅशनल प्राइज म्हणून ओळखले जात होते. त्याची स्थापना 2005 मध्ये झाली.
• बुकर पारितोषिक उत्कृष्ट काल्पनिक कथांसाठी सन्मानित केले जाते तर आंतरराष्ट्रीय बुकर पारितोषिक इंग्रजीमध्ये अनुवादित केलेल्या आणि यूके किंवा आयर्लंडमध्ये प्रकाशित झालेल्या उत्कृष्ट काल्पनिक कथांसाठी सन्मानित केले जाते.
• जगभरातील दर्जेदार काल्पनिक कथांच्या अधिक वाचनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी ते जागतिक स्तरावर काल्पनिक कथांचा सन्मान करते.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार विजेता २०२२

गीतांजली श्री ने ‘टॉम्ब ऑफ सॅन्ड‘ साठी 2022 चा आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार जिंकला. गीतांजली श्री आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार जिंकणारी पहिली हिंदी लेखिका. आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्काराची ती पहिली भारतीय विजेती आहे

गीतांजली श्री या तीन कादंबऱ्या आणि अनेक कथा संग्रहांच्या लेखिका आहेत आणि त्यांच्या कामाचे इंग्रजी, फ्रेंच, जर्मन, सर्बियन आणि कोरियन भाषेत अनुवाद झाले आहेत.

पुरस्कारप्राप्त पुस्तकात एका 80 वर्षीय महिलेची कहाणी सांगितली आहे जी तिच्या पतीच्या मृत्यूनंतर खोल नैराश्याचा अनुभव घेते. अखेरीस, तिने तिच्या नैराश्यावर मात केली आणि फाळणीच्या वेळी तिने मागे सोडलेल्या भूतकाळाचा सामना करण्यासाठी पाकिस्तानला भेट देण्याचा निर्णय घेतला.

आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार विजेता २०२१

3 नोव्हेंबर 2021 रोजी दक्षिण आफ्रिकेतील कादंबरीकार डॅमन गालगुट यांनी त्यांच्या ‘द प्रॉमिस’ या कादंबरीसाठी 2021 चा बुकर पुरस्कार जिंकला. बुकर पुरस्कारासाठी निवडलेल्या सहा कादंबऱ्यांपैकी ती एक होती आणि तिच्या कलात्मकतेसाठी आणि व्याप्तीसाठी वेगळी होती.

त्याच्या मागील दोन पुस्तकांसाठी निवडलेल्या कादंबरीकाराला वर्णभेदानंतरच्या दक्षिण आफ्रिकेतील एका गोर्‍या कुटुंबाच्या कटिंग चित्रणासाठी सर्वात प्रतिष्ठित साहित्यिक पुरस्कार मिळाले. डॅमन गालगुट याला यापूर्वी 2003 आणि 2010 मध्ये दोनदा शॉर्टलिस्ट करण्यात आले होते.

बुकर पारितोषिक 2021 च्या न्यायाधीशांनी गलगुटला विजेते घोषित केले आणि त्याच्या “असामान्य वर्णनात्मक शैलीमुळे फॉल्कनेरियन उत्साहाला नाबोकोव्हियन अचूकता, सीमारेषा ढकलल्या आणि 21 व्या शतकातील कादंबरीच्या भरभराटीचा दाखला देणार्‍या असामान्य वर्णनात्मक शैलीबद्दल प्रशंसा केली.”

बुकर पुरस्कार विजेत्यांची यादी (1969-2021)

खालील तक्ता मागील वर्षांतील बुकर पुरस्कार विजेत्यांना हायलाइट करते.

2021 : डॅमन गालगुट, दक्षिण आफ्रिका (द प्रॉमिस – कादंबरी)
2020 : डग्लस स्टुअर्ट, यूएसए (शुगी बेन – कादंबरी)
2019 : मार्गारेट एटवुड, कॅनडा (द टेस्टामेंट्स – कादंबरी) आणि बर्नार्डिन एव्हारिस्टो, युनायटेड किंगडम (मुलगी, स्त्री, इतर – प्रायोगिक कादंबरी)
2018 : अॅना बर्न्स, उत्तर आयर्लंड (मिल्कमॅन – कादंबरी)
2017 : जॉर्ज सॉंडर्स, यूएसए (लिंकन इन द बार्डो – कादंबरी)
2016 : पॉल बिट्टी, यूएसए (द सेलआउट – कॉमिक कादंबरी)
2015 : मार्लन जेम्स, जमैका (सात हत्येचा संक्षिप्त इतिहास – कादंबरी)
2014 : रिचर्ड फ्लानागन, ऑस्ट्रेलिया (द नॅरो रोड टू द डीप नॉर्थ – ऐतिहासिक कादंबरी)
2013 : एलेनॉर कॅटन (जन्म-न्यूझीलंड), कॅनडा (द ल्युमिनरीज – ऐतिहासिक कादंबरी)
2012 : हिलरी मँटेल, युनायटेड किंगडम (ब्रिंग अप द बॉडीज – ऐतिहासिक कादंबरी)
2011 : ज्युलियन बार्न्स, युनायटेड किंगडम (द सेन्स ऑफ एन एंडिंग – कादंबरी)
2010 : हॉवर्ड जेकबसन, युनायटेड किंगडम (द फिंकलर प्रश्न – कॉमिक कादंबरी)
2009 : हिलरी मँटेल, युनायटेड किंगडम (वुल्फ हॉल – ऐतिहासिक कादंबरी)
2008 : अरविंद अडिगा, भारत (द व्हाईट टायगर – कादंबरी)
2007 : अॅन एनराईट, आयर्लंड (द गॅदरिंग – कादंबरी)
2006 : किरण देसाई, भारत (द इनहेरिटन्स ऑफ लॉस – कादंबरी)
2005 : जॉन बनविले, आयर्लंड (द सी – कादंबरी)
2004 : अॅलन हॉलिंगहर्स्ट, युनायटेड किंगडम (द लाइन ऑफ ब्युटी – ऐतिहासिक कादंबरी)
2003 : डीबीसी पियरे, ऑस्ट्रेलिया (व्हर्नन गॉड लिटल – ब्लॅक कॉमेडी)
2002 : यान मार्टेल, कॅनडा (लाइफ ऑफ पाय – कल्पनारम्य आणि साहसी कादंबरी)
2001 : पीटर केरी, ऑस्ट्रेलिया (केली गँगचा खरा इतिहास – ऐतिहासिक कादंबरी)
2000 : मार्गारेट एटवुड, कॅनडा (द ब्लाइंड अ‍ॅसेसिन – ऐतिहासिक कादंबरी)
1999 : जे.एम. कोएत्झी, दक्षिण आफ्रिका (अपमान – कादंबरी)
1998 : इयान मॅकइवान, युनायटेड किंगडम (अ‍ॅमस्टरडॅम – कादंबरी)
१९९७ : अरुंधती रॉय, भारत (द गॉड ऑफ स्मॉल थिंग्ज – कादंबरी)
1996 : ग्रॅहम स्विफ्ट, युनायटेड किंगडम (अंतिम ऑर्डर्स – कादंबरी)
1995 : पॅट बार्कर, युनायटेड किंगडम (द घोस्ट रोड – युद्ध कादंबरी)
1994 : जेम्स केल्मन, युनायटेड किंगडम (हाऊ लेट इट वॉज, हाऊ लेट – स्ट्रीम ऑफ कॉन्शनेस)
1993 : रॉडी डॉयल, आयर्लंड (पॅडी क्लार्क हा हा हा – कादंबरी)
1992 : मायकेल ओंडात्जे, कॅनडा (इंग्लिश पेशंट – हिस्टोरिओग्राफिक मेटाफिक्शन)
१९९२ : बॅरी अनस्वर्थ, युनायटेड किंगडम (सेक्रेड हंगर – ऐतिहासिक कादंबरी)
1991 : बेन ओकरी, नायजेरिया (द फॅमिस्ड रोड – मॅजिक रिअॅलिझम)
1990 : ए.एस. बायट, युनायटेड किंगडम (ताबा – ऐतिहासिक कादंबरी)
१९८९ : काझुओ इशिगुरो, युनायटेड किंगडम (द रिमेन्स ऑफ द डे – ऐतिहासिक कादंबरी)
1988 : पीटर केरी, ऑस्ट्रेलिया (ऑस्कर आणि लुसिंडा – ऐतिहासिक कादंबरी)
1987 : पेनेलोप लाइव्हली, युनायटेड किंगडम (मून टायगर – कादंबरी)
1986 : किंग्सले एमिस, युनायटेड किंगडम (द ओल्ड डेव्हिल्स – कॉमिक कादंबरी)
1985 : केरी हुल्मे, न्यूझीलंड (द बोन पीपल – मिस्ट्री कादंबरी)
1984 : अनिता ब्रुकनर, युनायटेड किंगडम (हॉटेल डु लॅक – कादंबरी)
1983 : जे.एम. कोएत्झी, दक्षिण आफ्रिका (लाइफ अँड टाइम्स ऑफ मायकल के- कादंबरी) दक्षिण आफ्रिका
1982 : थॉमस केनेली, ऑस्ट्रेलिया (शिंडलर्स आर्क – चरित्रात्मक कादंबरी)
1981 : सलमान रश्दी, युनायटेड किंगडम (मिडनाइट्स चिल्ड्रन – मॅजिक रिअलिझम)
1980 : विल्यम गोल्डिंग, युनायटेड किंगडम राइट्स ऑफ पॅसेज – कादंबरी)
१९७९ : पेनेलोप फिट्झगेराल्ड, युनायटेड किंगडम (ऑफशोर – कादंबरी)
1978 : आयरिस मर्डोक (जन्म-युनायटेड किंगडम), आयर्लंड (द सी, द सी – फिलॉसॉफिकल कादंबरी)
1977 : पॉल स्कॉट, युनायटेड किंगडम (स्टेइंग ऑन – कादंबरी)
1976 : डेव्हिड स्टोरी, युनायटेड किंगडम (साव्हिल – कादंबरी)
1975 : रुथ प्रॉवर झाबवाला (जन्म-जर्मनी), युनायटेड किंगडम (हीट अँड डस्ट – ऐतिहासिक कादंबरी)
1974 : नादिन गॉर्डिमर, दक्षिण आफ्रिका (संरक्षणवादी – कादंबरी)
1974 : स्टॅनली मिडलटन, युनायटेड किंगडम (सुट्टी – कादंबरी)
1973 : जे.जी. फॅरेल (जन्म-आयर्लंड), युनायटेड किंगडम (कृष्णपूरचा वेढा – कादंबरी)
1972 : जॉन बर्जर, युनायटेड किंगडम (जी. – प्रायोगिक कादंबरी)
1971 : व्ही.एस. नायपॉल (जन्म- त्रिनिदाद आणि टोबॅगो), युनायटेड किंगडम (मुक्त राज्यात – लघुकथा)
1970 : जे.जी. फॅरेल (जन्म- आयर्लंड), युनायटेड किंगडम (त्रास – कादंबरी)
1970 : बर्निस रुबेन्स, युनायटेड किंगडम (निर्वाचित सदस्य – कादंबरी)
1969 : पी. एच. न्यूबी, युनायटेड किंगडम (कादंबरीसाठी उत्तर देण्यासाठी काहीतरी)

बुकर पारितोषिक जिंकलेल्या भारतीयांची यादी

बुकर पारितोषिक कोणत्याही लेखकाला नाही तर काल्पनिक साहित्याच्या विशिष्ट कार्यासाठी दिले जाते. खालील तक्त्यामध्ये भारतीय किंवा भारतीय वंशाच्या व्यक्तींची यादी हायलाइट केली आहे ज्यांना बुकर पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

भारतीय बुकर पुरस्कार विजेत्याचे नाव लक्षात ठेवण्यासाठी जीके ट्रिक.

GK Tricks: बीस AKA (आका=मालिक)

बी – बी एस नायपाल (1971-In a free state)
स – सलमान रश्दी (1981-Midnight children)
A – अरुंधती राय (1997-The god of small things)
K – किरण देसाई (2006-The inheritance of loss)
A – अरबिंद अडिगा (2008-The white tiger)

FAQs