भारतात, नृत्य प्रकारांचे 2 प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाऊ शकते – शास्त्रीय आणि लोकनृत्य प्रकार.
स्थानिक परंपरेनुसार हे नृत्य प्रकार भारताच्या विविध भागांतून आले आहेत.
भारतातील लोकनृत्य
भारतातील लोकनृत्ये ही समाजाची संस्कृती आणि परंपरेचे प्रतिनिधित्व करतात जिथून त्याचा उगम झाला.
लोकनृत्य सामान्यतः संबंधित समुदायाच्या उत्सवादरम्यान सादर केले जातात – बाळंतपण, सण, विवाह इ.
भारतात लोकनृत्यांचे विविध प्रकार आहेत.
| राज्य | नृत्य |
|---|---|
| महाराष्ट्र | – लावणी, – कोळी नृत्य – डिंडी (Dindi) – काला (Kala) – दहीकला दसावतार |
| तामिळनाडू | – भरतनाट्यम – कुमी – कोलट्टम – कवाडी अट्टम |
| केरळ | – कथकली (शास्त्रीय) – मोहिनीअट्टम – कूरावारकली (Kuravarkali)। |
| आंध्र प्रदेश | कुचीपुडी, विलासिनी नाट्यम, आंध्र नाट्यम, भामकल्पम, वीरनाट्यम, दप्पू, टप्पेटा गुल्लू, लंबाडी, धिमसा, कोलत्तम, बुट्टा बोमालू |
| पंजाब | – भांगड़ा – गिद्दा – दफ्फ – धामल (Dhamal) – दंकारा (Dankara) |
| गुजरात | – गरबा – डांडिया रास – टिप्पनी जुरुन – भावई |
| ओरिसा | ओडिसी |
| जम्मू आणी काश्मीर | – रऊफ – हीकत – मंदजात – कूद डांडी नाच |
| आसाम | ➤ बिहू, ➤ बिछुआ, ➤ नटपूजा, ➤ महार, ➤ कालिगोपाल, ➤ बागुरुंबा, ➤ नागा नृत्य, ➤ खेल गोपाळ, ➤ तबल चोंगली, ➤ डोंगी, ➤ झुमुरा होबजनाई |
| उत्तरखंड | – गर्वाली – भोटिया नृत्य (Bhotia Dance) – चमफुली (Chamfuli) – छोलिया (Chholia) |
| मध्य प्रदेश | – कर्मा – चार्कुला – जवारा – मटकी – अडा – खाड़ा नाच – फूलपति – ग्रिदा नृत्य – सालेलार्की – सेलाभडोनी – मंच |
| मेघालय | – लाहो – शाद सुक मिनसेइम – शाद नॉन्गरेम |
| कर्नाटक | – यक्षगान – हुट्टारी – सुग्गी – कुनीथा – करगा – लाम्बी |
| मिझोरम | खान्तुंम |
| गोवा | – मंडो – देक्खनी – फुग्दी – शिग्मो – घोडे – जगोर – गोंफ – टोन्या मेल (Tonyamel ) |
| मणिपूर | – मणिपुरी – डोल चोलम – थांग टा – लाई हाराओबा – पुंग चोलोम – खांबा थाईबी – नूपा नृत्य – रासलीला |
| अरुणाचल प्रदेश | – बारडो छाम – बुईया – छालो – वांचो – पासी कोंगकी – पोनुंग – पोपीर |
| झारखंड | – कर्मा – झूमर – जनानी झूमर – मर्दाना झूमर – पैका – फगुआ – मुंदारी नृत्य – सरहुल – बाराओ – झीटका – डांगा – डोमचक – घोरा नाच |
| छत्तीसगढ | – पंथी – गौर मारिया – राउत नाच – पंडवाणी – वेडामती – कपालिक – भारथरी चरित्र – चंदनानी |
| राजस्थान | – घूमर – गणगौर – झूलन लीला – कालबेलिया – छारी (Chari) |
| पश्चिम बंगाल | – लाठी – गंभीरा – ढाली – जतरा – बाउल – छाऊ – संथाली डांस |
| उत्तर प्रदेश | – कथक – नौटंकी – रासलीला – कजरी – चाप्पेली |
| बिहार | – जाट– जातिन (Jat-Jatin) – पनवारिया – बिदेसिया – कजारी |
| हरियाणा | – झूमर – फाग – डाफ – धमाल – लूर – गुग्गा – खोर – जागोर |
| हिमाचल प्रदेश | – झोरा – झाली – छारही – धामन – छापेली – महासू – नटी – डांगी |
| मिजोरम | – छेरव नृत्य – खुल्लम, चैलम – च्वांगलाईज्वान – जंगतालम – सरलामकई / सोलाकिया – तलंगलम |
| नगालैंड | – रेंगमा ( Rengma) – बांस नृत्य चंगी नृत्य (Changai Dance) – आलूयट्टू (Aaluyattu) |
| त्रिपुरा | – होजागिरी – गारिया – झूम |
| सिक्किम | – सिंघी छाम (Singhi Chaam) – याक छाम – तमांग सेलो (Tamang Selo) – मारूनी नाच |
| लक्ष्यद्वीप | – लावा – कोलकाली (Kolkali) – परीचाकली (Parichakali) |
भारतातील शास्त्रीय नृत्य
शास्त्रीय नृत्याचा उगम नाट्यशास्त्रातून झाला. स्त्रोत आणि अभ्यासकांनुसार भारतात 8 शास्त्रीय नृत्य प्रकार आहेत.
भारताच्या सांस्कृतिक मंत्रालयाने छाऊचा समावेश शास्त्रीय नृत्यांच्या यादीत केला आहे ज्यामध्ये एकूण 9 शास्त्रीय नृत्य प्रकार आहेत.
शास्त्रीय नृत्यात व्यक्त होणाऱ्या 8 मूलभूत तांत्रिकता खाली दिल्या आहेत:
- शृंगार : प्रेम
- हस्या : विनोदी
- करुणा: दु:ख
- रौद्र: क्रोध
- वीर: वीरता
- भयाणक : भीती
- बिभट : किळस
- अदभूत : आश्चर्य
भारतातील शास्त्रीय नृत्यांची यादी:
| भारतातील शास्त्रीय नृत्यांची यादी | मूळ राज्य |
|---|---|
| भरतनाट्यम (Bharatnatyam) | तामिळनाडू (Tamil Nadu) |
| कथ्थक (Kathak) | उत्तर प्रदेश (Uttar Pradesh) |
| कुचीपुडी (Kuchipudi) | आंध्र प्रदेश (Andhra Pradesh) |
| ओडिसी (Odissi) | ओडिशा (Odisha) |
| कथकली (Kathakali) | केरळ (Kerala) |
| सातरिया (Sattriya) | आसाम (Assam) |
| मणिपुरी (Manipuri) | मणिपूर (Manipur) |
| मोहिनीअट्टम (Mohiniyattam) | केरळ (Kerala) |
FAQs
भरतनाट्यम हे भारताचे राष्ट्रीय नृत्य आहे.
ओडिसी हे भारतातील सर्वात जुने नृत्य आहे.
भारताच्या सांस्कृतिक मंत्रालयाने छाऊचा समावेश शास्त्रीय नृत्यांच्या यादीत केला आहे ज्यामध्ये एकूण 9 शास्त्रीय नृत्य प्रकार आहेत.
करगट्टम हे तामिळनाडूचे प्राचीन लोकनृत्य आहे जे पावसाच्या देवीची पूजा करताना केले जाते.
अरुणाचल प्रदेशात वांचो, पासी कोंगकी, पोनुंग, पोपीर, बर्दो छम अशी काही लोकनृत्ये सादर केली जातात.
मध्य प्रदेशातील काही प्रसिद्ध लोकनृत्य म्हणजे मटकी आणि जवरा. इतर म्हणजे खडा नाच, फुलपती, ग्रीडा डान्स, सेललार्की
घूमर आणि चक्री लोकनृत्य हे भारतीय राजस्थान राज्यात लोकप्रिय आहे. राजस्थानातील इतर लोकनृत्य म्हणजे झुलन लीला, झुमा, गणगोर
बिहू हे आसामचे लोकनृत्य आहे.
जटा-जतिन हे बिहारचे लोकनृत्य आहे.
रौफ हा जम्मू-काश्मीरचा डान्स आहे.
Hi
Mpsc police bharti question papaers