महाराष्ट्र राज्यातील जिल्हानिहाय प्रमुख जमाती (२०११ च्या जनगणनेनुसार)
महाराष्ट्रातील प्रमुख जमाती
| # | जिल्हा | प्रमुख जमाती |
|---|---|---|
| 1 | अहमदनगर | भिल्ल, भील गरासिया, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर, ठाकूर, ठाकर |
| 2 | अकोला | आंध, अरख, गोंड, राजगोंड, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, कोरकू, बोपची, मौसी, पारधी, अडविचिंचेर |
| 3 | अमरावती | अरख, गोंड, राजगोंड, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, कोरकू, बोपची, मौसी, पारधी, अडविचिंचेर |
| 4 | औरंगाबाद | भिल्ल, भील गरासिया, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, कोळी मल्हार, ठाकूर, ठाकर |
| 5 | बीड | भिल्ल, भील गरासिया, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर |
| 6 | भंडारा | अरख, गोंड, राजगोंड, हलबा, हलबी |
| 7 | बुलडाणा | आंध, भील, भिल गरासिया, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, नाईकडा, पारधी, अडविंचर, नाईक |
| 8 | चंद्रपूर | अरख, गोंड, राजगोंड, हलबा, हलबी, कोलम, मन्नेरवरलू, परधान, पथारी, सरोती |
| 9 | धुळे | भिल्ल, भिल गरासिया, गावित, गमता, गावित, कोकण, कोकणी, कुकणा, कोळी ढोर, टोकरे कोळी, पारधी, अडविंचर |
| 10 | गडचिरोली | अरख, गोंड, राजगोंड, हलबा, हलबी, कावर, कौर, परधान, पथारी, सरोती, हलबी कावा |
| 11 | गोंदिया | अरख, गोंड, राजगोंड, हलबा, हलबी |
| 12 | हिंगोली | आंध |
| 13 | जालना | बावचा, भानिया |
| 14 | कोल्हापूर | कोळी महादेव, डोंगर कोळी |
| 15 | लातूर | कोळी महादेव, डोंगर कोळी |
| 16 | मुंबई शहर | अरख, गोंड, राजगोंड, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, ओराव, धनगड, पारधी, अडविंचर, ठाकूर, ठाकर |
| 17 | मुंबई उपनगरी | धोडिया, आरख, गोंड, राजगोंड, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, ओराव, धनगड, ठाकूर, ठाकर, वरळी |
| 18 | नागपूर | अरख, गोंड, राजगोंड, हलबा, हलबी |
| 19 | नांदेड | आंध, भील, भिल गरासिया, आरख, गोंड, राजगोंड, मन्नेवार, कोलम, कोळी महादेव, डोंगर कोळी |
| 20 | नंदुरबार | भिल्ल, भील गरासिया, धनका, गावित, गमता, गावित, कोकणा, कोकणी, कुकणा, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, तडवी, तेतारिया |
| 21 | नाशिक | भिल्ल, भिल गरासिया, कोकणा, कोकणी, कुकणा, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, ठाकूर, ठाकर, वरळी |
| 22 | उस्मानाबाद | कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर, ठाकूर, ठाकर |
| 23 | परभणी | आंध, कोळी महादेव, डोंगर कोळी |
| 24 | पुणे | भिल्ल, भिल गरासिया, काठोडी, कातकरी, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर, ठाकूर, ठाकर |
| 25 | रायगड | काठोडी, कातकरी, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, ठाकूर, ठाकर |
| 26 | रत्नागिरी | काठोडी, कातकरी, कोळी महादेव, डोंगर कोळी |
| 27 | सांगली | कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर |
| 28 | सातारा | काठोडी, कातकरी, कोळी महादेव, डोंगर कोळी |
| 29 | सिंधुदुर्ग | काठोडी, कातकरी, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, ठाकूर, ठाकर |
| 30 | सोलापूर | कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर |
| 31 | ठाणे | काठोडी, कातकरी, कोकण, कोकणी, कुकणा, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, कोळी मल्हार, ठाकूर, ठाकर, वरळी |
| 32 | वर्धा | अरख, गोंड, राजगोंड, कोलाम, मन्नेरवरलू, परधान, पथारी, सरोती |
| 33 | वाशिम | आंध, आरख, गोंड, राजगोंड, कोळी महादेव, डोंगर कोळी, पारधी, अडविंचर, ठाकूर, ठाकर |
| 34 | यवतमाळ | आंध, अरख, गोंड, राजगोंड, मन्नेवार, कोलाम, परधान, पाथरी, सरोती, पारधी, अडविचिंचेर |
महाराष्ट्र राज्यातील अनुसूचित जमातींची यादी
- आंध
- बैगा
- बर्डा
- बावचा, बामचा
- भाईना
- भरिया भूमिया, भुईंहार भूमिया, पांडो
- भट्ट्रा
- भिल्ल, भील गरासिया, ढोली भील, डुंगरी भील, डुंगरी गरासिया, मेवासी भील, रावळ भील, तडवी भील, भगलिया, भिलाला, पावरा, वसावा, वसावे
- भुंज्या
- बिंढवार
- बिरहुल, बिरहोर
- वगळले
- धनका, तडवी, तेतारिया, वळवी
- धनवर
- धोडिया
- दुबला, तलाविया, हलपती
- गमित, गमता, गावित, मावची, पाडवी
- गोंड, राजगोंड, अरख, अरख, आगरिया, असुर, बडी मारिया, बडा मारिया, भाटोला, भीम्मा, भुता, कोइलाभूता, कोईलाभूती, भर, बिसनहॉर्न मारिया, छोटा मारिया, दंडमी मारिया, धुरू, धुर्वा, धोबा, धुलिया, डोर्ला गायकी, गट्टा, गट्टी, गायता, गोंड गोवारी, टेकडी मारिया, कांद्रा, कलंगा, खतोला, कोईतर, कोया, खिरवार, खिरवारा, कुचा मारिया, कुचाकी मारिया, माडिया, मारिया, माना, मन्नेवार, मोघ्या, मोगिया, मोंग्या, मुडिया मुरिया, नगरची, नाईकपोड, नागवंशी, ओढा, राज, सोनझरी झारेका, थाटिया, थोट्या, वाडे मारिया, वडे मारिया.
- हलबा, हलबी
- कमर
- काठोडी, कातकरी, ढोर काथोडी, ढोर काथकरी, सोन काथोडी, सोन कातकरी
- कावर, कंवर, कौर, चेरवा, राठिया, तन्वर, छत्री
- खैरवार
- खारिया
- कोकणा, कोकणी, कुकणा
- कोल
- कोलाम, मन्नेरवरलू
- कोळी ढोर, टोकरे कोळी, कोलचा, कोळघा
- कोळी महादेव, डोंगर कोळी
- कोळी मल्हार
- कोंढ, खोंड, कंध
- कोरकू, बोपची, मौसी, निहाल, नहुल, बोंधी, बोंडेया
- कोया, भिने कोया, राजकोया
- नागेशिया, नागसिया
- नाईकडा, नायक, चोलीवाला नायक, कपाडिया नायक, मोटा नायक, नाना नायक
- ओराव, धनगड
- परधान, पाथरी, सरोती
- पारधी, अडविंचर, फणस पारधी, फणसे पारधी, लांगोली पारधी, बहेलिया, बहेलिया, चिता पारधी, शिकारी, टाकणकर, टाकिया
- परजा
- पटेलिया
- पोमला
- राठवा
- सावरा, सावरा
- ठाकूर, ठाकर, का ठाकूर, का ठाकर, म ठाकूर, म ठाकर
- वगळले
- वरळी
- विटोलिया, कोतवालिया, बडोदिया
FAQs
महाराष्ट्रात भिल्ल आणि गोंड म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या जमातींचे दोन आदिवासी वांशिक गट आहेत. या वांशिक गटांमध्ये अनेक जमातींचा समावेश होतो. पश्चिम महाराष्ट्रातील आदिवासी समूह प्रामुख्याने नंदुरबार आणि कोकणातील खान्देश आणि पालघर जिल्ह्यातील आसपासच्या भागात केंद्रित आहेत.
भिल्ल ही संख्यात्मकदृष्ट्या महाराष्ट्रातील सर्वात मोठी जमात आहे
भिल्ल, गोंड-माडिया, कातकरी, कोळी, ओराव, वारली या महाराष्ट्रातील प्रमुख जमाती आहेत.
भारतीय राज्यघटनेत कोळी ही अनुसूचित जाती म्हणून सूचीबद्ध आहे
2011 च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्राची लोकसंख्या 11.42 कोटी होती, त्यापैकी 9.35% आदिवासी अनुसूचित जमाती (ST) म्हणून वर्गीकृत आहेत. शेजारच्या मध्य प्रदेशाच्या खालोखाल महाराष्ट्रात देशातील दुसऱ्या क्रमांकाची आदिवासी लोकसंख्या आहे. रायगडमध्ये २६.३ लाख लोकसंख्या असून त्यापैकी ११.५८% आदिवासी आहेत.
1 जुलै 1998 रोजी धुळे दोन स्वतंत्र जिल्हे म्हणून विभागले गेले जे आता धुळे आणि नंदुरबार म्हणून ओळखले जातात. नंदुरबार हा आदिवासीबहुल जिल्हा आहे.
भटक्या जमाती आणि विमुक्त जमातीमध्ये भारतातील सुमारे 60 दशलक्ष लोक आहेत, त्यापैकी सुमारे 5 दशलक्ष लोक महाराष्ट्र राज्यात राहतात. 315 भटक्या जमाती आणि 198 विमुक्त जमाती आहेत.